فرانچایز Franchise بر اساس تعریف انستیتوی بین المللی فرانچایز (IFA: International Franchise Association) روشی ساده برای توسعه کسب و کار یا تجارت و توزیع کالا و خدمات از طریق قرارداد اخذ امتیاز است.
مدل فرانچایز به گونه ای است که به یک شرکت اختیارداده می‌شود که تولیدات یا فرآورده‌های شرکت دیگر را به فروش برساند و در برابر آن مبلغی دریافت کند که به این مبلغ، مبلغ فرنچایز گفته می شود.
در فرانچایز، فرانچایز دهنده (شخص یا شرکتی که قانوناً حق اخذ امتیاز، برند تجاری و توسعه کسب و کار خویش را دارد) نه تنها به فرانچایز گیرنده (شخص یا شرکتی که ملزم به پرداخت مبلغی به فرانچایز دهنده است) نام برند تجاری خود را میدهد بلکه در زمینه سازمان دهی، آموزش، تامین مواد، بازاریابی و مدیریت به فرانچایز گیرنده کمک می کند و از آن شرکت یا شخص پشتیبانی و حمایت می کند.
انواع مدل فرانچایز
دو نوع فرانچایز وجود دارد:
بیزینس فرانچایز
مدل اول بیزینس فرانچایز نام دارد و جزو روش های شناخته شده است. در این نوع کسب و کار فرانچایز دهنده به فرانچایزگیرنده نه فقط نام برند، محصولات و خدمات خود را، بلکه شرایط مناسب مدیریتی برای کسب و کار را نیز ارائه می دهد. به طور کلی طبق مدل بیزینس فرانچایز، فرانچایزدهنده مسئول پشتیبانی از سایت ها، ارائه راهنمایی های عملی، آموزش، استانداردسازی برند، کنترل کیفیت، استراتژی بازاریابی و مشاوره پشتیبانی برای کسب و کار بهتر می باشد. بیش از 120 نوع از صنایع متنوع به عنوان خدمات از طریق فرانچایز در بازاریابی استفاده می شود از جمله:
- خودرو
- نوشیدنی ها
- خدمات شغلی
- خدمات کودکان
- مرکز خدمات منازل و ادارات
- آموزش
- غذا
- سلامتی و تناسب اندام
- خدمات خانگی
- محصولات و خدمات خرده فروشی
- مراقبت ها و خدمات پزشکی
- سفر و گردشگری
فرانچایز سنتی
مدل دوم فرانچایز به نام مدل سنتی توزیع محصول با وجود اینکه کمتر شناخته شده است اما بیشتر از مدل بیزینسFranchise فروش داشته است.
در این روش، تمرکز بر اخذ حق امتیاز تجارت یا کسب و کار نیست بلکه توجه اصلی برروی کیفیت محصولات تولید شده یا عرضه شده به بازار است. در بیشتر موارد، محصولات تولیدی به خدمات پیش از فروش و پس از فروش نیاز دارند. نمونه ای از روش فرانچایز سنتی را می توان در صنعت خودرو و بنزین مشاهده کرد.
فرانچایز درباره روابط است
بسیاری از افراد، هنگامی که نام فرانچایز را می شنوند، ابتدا قوانین تجاری به ذهن آنان خطور می کند. در حالی که قانون به وضوح دارای اهمیت است اما در مدل فرانچایز چندان مهم نیست. در واقع، Franchise بیشتر به ارزش برند فرانچایزدهنده توجه دارد و همچنین اینکه چگونه یک فرانچایز دهنده از حق امتیاز خود پشتیبانی می کند و یا اینکه چگونه تعهدات خود را برای ارائه محصولات و خدمات برحسب استانداردهای برند تامین می کند و مهمتر از همه فرانچایز شامل رابطه بین فرانچایزدهنده و فرانچایز گیرنده و حق امتیاز آنان برحسب نوع مجوز می باشد. طبق نظرسنجی سال 2014 توسط بیزنس فرانچایز در مورد ارتباط فرانچایز دهنده و فرانچایز گیرنده مشخص شد که:
- 90 درصد از کسب و کار خود راضی هستند.
- 88 درصد از فرانچایز دهندگان از واحد سازمان دهی رضایت داشتند.
- 85 درصد احساس مثبتی درباره رابطه خود با فرانچایز گیرنده دارند.
- 83 درصد به فرانچایزدهندگان احترام گذاشته می شود.
- 80 درصد احساس می کنند فرانچایز گیرنده که با سطح بالایی از صداقت عمل می کند.
- 78درصد از نام برند تجاری خود را به دیگران توصیه می کنند.
- 73 درصد آنان معتقدند که اگر مجددا حق انتخاب داشته باشند، دوباره این برند را انتخاب خواهند کرد.
فرانچایز در مورد برندها است
نام برند فرانچایز ارزشمندترین دارایی آنان محسوب می شود زیرا مشتریان یا مصرف کنندگان براساس آن تصمیم می گیرند که کدام کسب و کار را برای بازاریابی انتخاب کنند و این نوع برند است که تعیین می کند که آنان ها در مورد کسب و کار چگونه فکر یا عمل کنند. تا حد زیادی مشتریان واقعا به صاحبان کسب و کار و میزان برآورده شدن انتظارات تجاری آنان اهمیتی نمی دهند. اما اگر شما یک فرانچایزدهنده باشید، قطعا به توسعه و بهبود روابط با مشتریان(منظور همان فرانچایزگیرندگان است) خود و در واقع به حفظ مشتری اهمیت خواهید داد و مشتریانی را انتخاب می کنید که به خرید از شما به خاطر کیفیت خدمات و حفظ روابط حسنه معتقد هستند. اما به خاطر داشته باشید که در درجه اول، اعتماد آنها به نام برند در جهت برآورده شدن انتظارات خودشان است و فرانچایز دهنده و گیرنده برای تحقق این انتظارات بایستی در یک راستا عمل کنند.
فرانچایز مربوط به سیستم ها و پشتیبانی است
سیستم های ارائه خدمات عالی فرانچایز، ابزارها، میزان پشتیبانی عواملی هستند که توانایی استانداردسازی سیستم برند و تضمین جلب رضایت مشتریان را فراهم می آورند.
از فرانچایز دهنده ها و همه ی فرانچایز گیرنده ها انتظار می رود که به طور مستقل، بصورت روزانه عملیات کسب و کار خود را مدیریت کنند به طوری که شهرت و اعتبار برند یا شرکت خود را در بازار افزایش دهند.
در زمان انتخاب سیستم حق امتیاز برای سرمایه گذاری، بایستی نوع پشتیبانی فرانچایز دهنده را ارزیابی نمایید و همچنین چگونگی مدیریت و نحوه توسعه محصولات و خدمات توسط فرانچایز دهنده را با توجه به انتظارات مصرف کننده یا مشتریان نیز بررسی نمایید. توجه به این مسائل از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از خدمات معمول که فرانچایز دهنده ها به فرانچایز گیرنده ها ارائه می کنند عبارتند از:
- ارائه یک نام تجاری(برند) شناخته شده
- انتخاب سایت و کمک به ارتقا سایت
- آموزش و مدیریت تیم مشتریان
- تحقیق و توسعه محصولات و ارائه خدمات جدید
- تامین خدمات پشتیبانی
- انجام بازاریابی اولیه و تبلیغات در صورت لزوم
شما فرانچایزی را انتخاب کنید که به طور مرتب و موثر استانداردهای سیستم را بررسی و اجرا می کند. این مسئله برای فرانچایز دهنده به عنوان مجری استانداردسازی برند دارای اهمیت است زیرا بایستی آنان با بدکارکردی های احتمالی از جانب فرانچایزگیرنده ها مقابله کنند. از آنجایی که مصرف کنندگان، سیستم Franchise را به عنوان مارکت های زنجیره ای تجاری می شناسند، ارائه محصولات و خدمات با کیفیت عالی توسط فرانچایز گیرنده ها باعث می شود که کل سیستم Franchise از مزایای آن بهره مند شود. توجه داشته باشید که عکس این مسئله نیز صادق است.
فرانچایز یک قرارداد حقوقی است
هرچند از نقطه نظر عموم افراد، فرانچایزها مانند مارکت های زنجیره ای تجاری هستند، اما در واقع آنها بسیار متفاوت اند.
در سیستم فرانچایز، مالک برند یا فرانچایزدهنده محل و مکان هایی را که به حق امتیاز کسب کرده اند و چگونگی ارائه خدمات و محصولات به مشتریان را بصورت روزانه مدیریت نمی کنند (بلکه توسط خود فرانچایزگیرنده ها و مسئولین آنها اداره می شوند). خدمت به مصرف کننده، نقش و مسئولیت اصلی فرانچایزدهنده است.
فرانچایز رابطه ای قراردادی بین فرانچایزدهنده franchiser و فرانچایز گیرنده franchisee است که اجازه می دهد شرکت یا مشتری فرانچایز گیرنده از نام برند استفاده نموده و در حیطه توزیع محصولات یا خدمات به مصرف کنندگان فعالیت کند. در حالی که حق امتیاز یا فرانچایز نوعی مجوز محسوب می شود، اما هر مجوزی لزوما قانونی نیست. گاهی این روابط بسیار گیج کننده است.
در ایالات متحده، Franchise نوعی خاص از توافق نامه صدور مجوز است که توسط کمیسیون تجاری فدرال و همچنین چندین ایالت تعریف شده است. در ایالات متحده معمولاً حق امتیاز زمانی وجود دارد که:
- مجوز فرانچایز یک فرانچایزدهنده حق استفاده از برند تجاری یا خدمات را فراهم می سازد.
- برای شناسایی تجاری فرانچایز در بازاریابی محصولات یا خدمات از روش های عملی استفاده شود.
- فرانچایزدهنده حق امتیاز را تعیین می کند و کنترل های خاصی را انجام می دهد.
- فرانچایز گیرنده هزینه تعین شده در فرانچایز را پرداخت می کند.
تعریف فرانچایز در هرایالتی یکسان نیست. برای مثال، در بعضی ایالت ها ممکن است به عنوان طرح بازاریابی یا جامعه هدف مدنظر تعریف شده باشد. تعریف آنچه که حق امتیاز محسوب می شود می تواند با توجه به قوانین هر کشور متفاوت باشد. مهم این است که شما صرفاً به تعریف فدرال از حق امتیازاکتفا نکنید و آن را با توجه به نیازهای ایالتی خاص بررسی کنید.
روش دیگر، در کسب حق امتیاز تجاری یا مجوز Franchise این است که نام تجاری خاصی را (مانند نام تجاری Bright Star یا (Sport Clips و روش های عملیاتی آن را (سیستم انجام کار) برای فرد یا گروهی که در یک محدوده خاص فعالیت می کنند (فرانچایزگیرنده) و با قوانین و شرایط فرانچایز دهنده موافقت نموده اند، تعریف کنیم.
فرانچایز دهنده بایستی برای فرانچایزگیرنده مسئول تعیین کند و آنان را مدیریت نماید و برای اطمینان بیشتر گاهی فعالیت آنان را کنترل کند و دستورالعمل های تجاری را به آنان ارائه دهد.
درعوض، فرانچایزگیرنده معمولا هزینه اولیه (هزینه حق بیمه) و هزینه دائمی مقرر (به عنوان حق امتیاز) برای استفاده از نام تجاری Franchise و روش های عملیاتی شناخته شده را به فرانچایز دهنده پرداخت می کند. فرانچایز دهنده مسئول مدیریت روزانه تجارت های کوچک و مستقل است و همچنین بایستی میزان فواید و یا خطرات عملکرد انان را بر حسب قابلیت هایشان بررسی کند.
سرمایه گذاری برای اخذ حق امتیاز یا تبدیل شدن به یک فرانچایزگیرنده می تواند یک فرصت عالی باشد. اما قبل از اینکه سرمایه گذاری Franchise را انتخاب کنید و قرارداد حق امتیاز را امضا کنید، بررسی های لازم را انجام دهید و سیستمFranchise را بشناسید و یا از وکلای دارای صلاحیت مشاوره بگیرید.
اقدامات بعدی
انستیوی بین المللی Franchise دارای بیش از 1400 عضو است که در100 دسته کسب و کار منحصر به فرد حضور و نمایندگی دارند. اگر فکر می کنید که برای خودتان کسب و کار داشته باشید، مطمئناً در انستیتوی بین المللی فرانچایز تعدادی از سیستم های فرانچایز را پیدا خواهید کرد که ممکن است برای شما مناسب باشد.
مزایا و معایب فرانچایز
مزایای بسیاری در کسب حق امتیاز وجود دارد ولی با این وجود این روش تجاری نقاط ضعف نیز دارد.
مزایای بیشتر شناخته شده برای کسب حق امتیاز عبارتند از:
تجارت عملی آماده. حق امتیاز یا کسب و کار فرانچایز شامل ارائه محصولات، خدمات، حتی لباس کارکنان و تشخیص نام تجاری می باشد. برای مثال مک دونالد. این نام تجاری آنقدر شناخته شده است که اگر فردی تصمیم به اخذ امتیاز این شرکت تجاری بگیرید دیگر لزومی به تبلیغات جهت معرفی نام برند، نوع محصولات و یا حتی کیفیت آن ندارد. با توجه به نوع حق امتیاز، شرکت Franchise ممکن است در ارائه خدمات آموزشی، برنامه ریزی مالی و یا حتی تأمین کنندگان پشتیبانی تفاوت داشته باشند. برای ارائه این خدمات و موفقیت در این کسب و کار هیچ تضمینی وجود ندارد.
معایب این روش شامل:
هزینه های اولیه برای راه اندازی تجارت و همچنین هزینه های حقوقی برای انجام کسب و کار فرانچایز بالاست. برای مثال در مک دونالد، مبلغ تخمینی برای شروع حق امتیاز بین 1 میلیون دلار تا 2. 2 میلیون دلار است.
فرانچایزگیرنده، طبق تعریف، هزینه های تعیین شده را به شرکت فرانچایزدهنده در قالب یک درصد از فروش یا درآمد محصولات پرداخت می کند. این درصد پرداختی می تواند از 4 تا 8 درصد متغیر باشد. معایب دیگر این روش تجاری عبارتند از: عدم کنترل محدوده کاری یا خلاقیت در کسب و کار خود، و همچنین کمبود قابل توجهی از گزینه های تامین مالی توسط Franchise فاکتورهای دیگری است که بر همه ی شرکت ها تاثیر می گذارند.
فرانچایز و بازاریابی
صرف نظر از صنعت بازاریابی، برای بازاریابان، درک مخاطبان یا مصرف کننده ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. زیرا کسب اعتماد مصرف کننده و حفظ مشتری از اصول اساسی موفقیت در بازاریابی است. پس نکته مشترک بین فرانچایز و بازاریابی در جلب رضایت مشتری و برآورده ساختن انتظارات آنان است. Franchise یک سیستم بازاریابی است که هدف آن ایجاد یک تصویر درباره محصولات یا خدمات یک شرکت در ذهن مشتری می‌باشد، در حقیقت روشی برای تعریف محصولات یا خدمات به طوری که نیازهای مشتری را برآورده کند.
پس Franchise یا حق امتیاز که مجوز آن از فرانچایز دهنده به فرانچایز گیرنده طبق قوانین خاص هر کشور اعطا می شود در واقع با بازاریابی در راه رسیدن به اهداف خود شامل کنترل کیفی محصولات، استاندارد سازی برند و مدیریت خدمات گره خورده است.